Pocket Science
Series · 18
books · 2017-2023
Books in series
#1
De quantumcomputer
Een digitale revolutie op het punt van uitbreken
2017
Hij is razendsnel en kan dingen waar zelfs de sterkste supercomputer zijn tanden op stuk bijt. Van complete simulaties van ons klimaat of de ontwikkeling van effectievere medicijnen, tot het moeiteloos kraken van versleutelde informatie – als het even meezit maakt de quantumcomputer het allemaal mogelijk.
Met het toonaangevende quantumcomputerlab QuTech aan de TU Delft en het unieke quantumsoftware-instituut QuSoft in Amsterdam loopt Nederland voorop in de ontwikkeling van dit rekenbeest van de toekomst.
Dit boekje geeft een toegankelijke inleiding op de spookachtige natuurwetten waarmee deze nieuwe quantumcomputer rekent. Een kijkje achter de schermen bij een technologische revolutie die op het punt van uitbreken staat.
#2
Ruimtetijd
Hoe Einstein het heelal een vierde dimensie gaf
2017
Vraag iemand in hoeveel dimensies we leven, en de kans is groot dat diegene zegt ‘drie’. Einstein ontdekte echter dat ook tijd een dimensie is. Deze vier dimensies vormen samen de ruimtetijd.
Dat heeft allerlei bizarre gevolgen. Zo loopt de tijd langzamer als je beweegt, maar juist sneller als je boven op een bergtop staat. Maar waarom zijn ruimte en tijd één geheel? En hoe moet je je de ruimtetijd voorstellen?
#3
Exoplaneten
De zoektocht naar nieuwe werelden
2018
Inleiding in exoplaneten, planeten die niet om onze eigen zon draaien maar om andere sterren, met aandacht voor de vraag of daar ook leven kan bestaan.
#4
Telescopen van de toekomst
De nieuwe grote ogen van de astronomie
2018
We staan aan het begin van een nieuwe revolutie in de astronomie. De komende jaren worden nieuwe reuzentelescopen gebouwd, waarmee sterrenkundigen verder in het heelal kunnen doordringen dan ooit. Ze krijgen spiegels met afmetingen van tientallen meters, en bieden een blik op de prille jeugd van het heelal. Ook gaan ze op jacht naar leven op planeten bij andere sterren.
In dit boekje beschrijft wetenschapsjournalist Govert Schilling de geschiedenis en de werking van de telescoop, die ruim 400 jaar geleden in Nederland werd uitgevonden. Hij legt uit hoe sterrenkundigen er tegenwoordig in slagen om de storende werking van de dampkring te omzeilen en om verschillende telescopen onderling te koppelen tot één virtuele reuzenkijker. En hij geeft een voorproefje van de opwindende wetenschap die met deze nieuwe instrumenten bedreven gaat worden.
#6
Sociale Robotica
De onstuitbare opmars van menselijke machines
2018
Hoeveel metalen slaven, androïde vrienden, kunststof knechten en machinale minnaars wil jij? Binnen enkele jaren mag je die vraag met je portemonnee beantwoorden.
Dankzij doorbraken op het gebied van kunstmatige intelligentie komen sociale robots in rap tempo ons leven binnen. Denk aan robotzeehond Paro, die volop in tehuizen wordt ingezet om ouderen te kalmeren. Of aan seksrobot Harmony, die in futuristische bordelen een van de oudste beroepen ter wereld uitoefent.
Dit boekje verkent de fascinerende mogelijkheden van de nieuwe generatie robots. Ook behandelt het de schaduwzijde van deze ontwikkeling. Als machines veel menselijke taken gaan overnemen, wat blijft er dan van ons over?
#7
Het trillende universum
Over snaartheorie, deeltjes en verborgen dimensies
2019
Bestaat de wereld om ons heen uit onvoorstelbaar kleine, trillende snaartjes? Volgens de snaartheorie wel. Theoretisch natuurkundigen denken dat ze met die theorie ooit alle deeltjes en krachten in het universum zullen beschrijven.
De snaartheorie is echter nog lang niet de ultieme Theorie van Alles. Critici zien haar zelfs meer als mooie wiskunde dan als echte natuurkunde. Bovendien kampt de theorie met een schrijnend gebrek aan toetsbare voorspellingen.
Onder natuurkundigen is de snaartheorie een veelbesproken onderwerp. Maar nieuwsgierige buitenstaanders krijgen slechts zelden te horen hoe de theorie echt werkt en waarom die zo veelbelovend is. Voor hen beschrijft dit boekje de grondslagen van een fascinerend idee dat ons wereldbeeld omver kan gooien.
#8
Tossen met de kosmos
Over entropie en de statistiek van het heelal
2019
Wat hebben het mysterieuze binnenste van zwarte gaten, de vraag of we leven in een geavanceerd kosmisch hologram en de wetenschappelijke zoektocht naar de ultieme theorie van alles gemeen? Het antwoord: het begrip entropie. Geboren in pruttelende stoommachines, staat dat kind van de industriële revolutie nu plots op het punt om onze diepste kennis van de kosmos volledig overhoop te gooien.
Dit boekje laat zien dat entropie helemaal niet zo ingewikkeld is als de ietwat esoterische naam doet vermoeden. Op die manier komt u goed beslagen ten ijs wanneer de volgende grote doorbraak in ons begrip van de werkelijkheid zich aandient.
#9
De stam van het woord
Over taalevolutie en de eerste taal ter wereld
2019
Het woord 'woord' komt van het Oudnederlandse 'wort'. 'Stam' stamt af van het Oergermaanse 'stamna'. Want talen zijn net diersoorten: beetje bij beetje veranderen ze, totdat een nieuwe taal uit een oude ontstaat.
Door allerlei talen te vergelijken, wekken taalwetenschappers hun uitgestorven voorouders weer tot leven. Zo komen ze langzaam dichter bij het antwoord op de vraag: wat was de eerste taal ter wereld?
Dit boekje maakt een reis door de stamboom van alle talen. Het begint bij een van de uiterste takjes: het Nederlands van nu. Met voorbeelden uit een bonte mix aan talen – van Fins tot Fries en van Sranantongo tot Sanskriet – daalt het af naar mysterieuze verdwenen oertalen, eindigend bij de raadselachtige stam van het woord.
#10
Kweekvlees, fake vlees en pizza's uit de printer
Over de toekomst van ons voedsel
2020
Wat we eten gaat de komende jaren drastisch veranderen. Ons huidige voedselpatroon is onhoudbaar, maar gelukkig schiet de technologie te hulp. Gaan we binnenkort allemaal aan de insecten? Welke bizarre mogelijkheden bieden in het lab gekweekt vlees? Kweken we het gros van onze smaakrijke gewassen in paars verlichte flatgebouwen waar geen zonnestraal bij kan? Printen we thuis pizza’s met een 3D-voedselprinter? En hoe zit het eigenlijk met de lang geleden beloofde maaltijdpillen? Dit nieuwe deel van de serie Pocket Science praat je in no-time bij over het eten van de toekomst.
#11
R.I.P. Heelal
Over het einde van het universum
2020
De meeste astronomen zijn het erover eens: het universum zal niet altijd voortbestaan. De grote vraag is: áls het heelal eindigt, hoe ziet dat einde er dan uit? Het gordijn kan vallen met een spectaculaire knal. Maar misschien komt het heelal ook wel pruttelend en sputterend tot stilstand, als een soort bevroren screenshot van de werkelijkheid. Of het loopt af met een sisser, wanneer het eens zo indrukwekkende universum stilletjes in de duisternis verdwijnt. Over het einde doen verschillende theorieën de ronde, die allemaal in dit boekje in pocketformaat aan bod komen. Met bij elk scenario een paniekmeter. Hoeveel zorgen moeten we ons maken?
#12
Grensverleggende getallen
Over 0, 1, i, ∞ en andere wiskundige grootheden
2020
Dankzij uitvindingen op het gebied van getallen begrijpen we steeds beter hoe de natuur in elkaar zit. Zo konden de Babyloniërs met hun zestigtallige stelsel duizenden jaren geleden al de beweging van planeten uitrekenen. Nog maar enkele eeuwen terug leidde de invoering van de nul tot een wetenschappelijke revolutie. En hoe zouden we nu virusverspreiding moeten beschrijven zonder het exponentiële getal e?
Dit boekje bespreekt op een leuke en toegankelijke manier de belangrijkste getalsuitvindingen uit de geschiedenis. Het gaat van één via nul naar oneindig en daar voorbij – met speciale aandacht voor buitenbeentjes zoals het bespotte verzinsel i, de gehate wortel van twee en de gehypete gulden snede. Ondertussen kom je erachter wat getallen nou eigenlijk zijn, en waarom ze zo ontzettend handig zijn bij het beschrijven van de wereld om ons heen.
Yannick Fritschy studeerde natuur- en sterrenkunde en klassieke talen. Hij is redacteur bij New Scientist en schrijft daarnaast voor diverse andere media. In 2017 verscheen zijn debuut Ruimtetijd, dat vijf sterren kreeg in NRC. In 2018 schreef hij het kinderboek Klaas kan alles – Jij ook? en in 2019 De stam van het woord.
#13
De fusiedroom
Feiten en fabels over een veelbelovende energiebron
2021
Gaat kernfusie straks ons energieprobleem oplossen en kunnen we windmolens en zonnepanelen dan vaarwel zeggen? Of is deze techniek er, zoals de critici beweren, ‘altijd pas over vijftig jaar’ – oftewel: nooit?
In De fusiedroom scheidt Jean-Paul Keulen de feiten van de fabels. Je leest hoe de zon atoomkernen samensmelt in zijn binnenste en waarom we dat in aardse fusiereactoren toch net even anders aanpakken. Hoe wetenschappers halverwege de twintigste eeuw meenden dat krachtcentrales die gebruikmaken van fusie binnen handbereik waren en waarom dat toch niet zo bleek te zijn. Wat we precies mogen verwachten van ITER, de internationale proefreactor die momenteel in Zuid-Frankrijk wordt gebouwd, en van zijn vele kleinschaligere concurrenten. En hoe zit het met koude fusie? Is dat totale onzin of zijn kernreacties bij kamertemperatuur misschien toch een mogelijkheid?
#14
Stel, je bent een virus
Hoe mazelen, corona en verwanten hun stempel op de wereld drukken
2021
Onvoorstelbaar lang voordat er mensen waren, bestonden er al virussen op aarde. Het zijn meer dan ziekmakers: er zijn ook virussen die je juist gezond helpen houden, en ze spelen een essentiële rol in de evolutie van het leven, de ecologie van de planeet, en de menselijke geschiedenis.
Dit handzame en humoristische boekje laat zien wat het betekent om een virus te zijn. Wetenschapsschrijver Bart Braun brengt je up to speed over de invloed van virussen op de atmosfeer, batterijen die door virussen gebouwd zijn, duizenden jaren oude virussen die ineens ontdooiden en hun gastheer ziek gingen maken en nog veel meer. En passant houdt hij een pleidooi voor een jaarlijkse coronadag, een wereldwijd gastherenonderzoek en, het belangrijkste: menselijke bescheidenheid.
Bart Braun (1979) is hoofd wetenschapscommunicatie bij Naturalis. Eerder schreef hij ‘Nieuwe Dieren‘ en ‘Wat de Weegschaal niet vertelt’ (Nieuw Amsterdam).
#15
Het multiversum
Over het idee dat ons universum niet het enige is
2021
Is ons heelal het enige? Of is het er slechts eentje in een enorme verzameling van parallelle universa? En stel dat het er meer zijn, waar houden al die geheimzinnige soortgenoten van ons heelal zich dan schuil?
In Het multiversum nodigt Ans Hekkenberg je uit om over de grenzen van onze werkelijkheid heen te kijken. Ze bespreekt hoe verschillende wetenschappelijke theorieën de deuren naar het multiversum openen. Zo dicteert de kansrekening dat iedereen, in een oneindig groot heelal, oneindig veel dubbelgangers heeft. Uit de vreemde wetten van de quantummechanica volgt dat de werkelijkheid zich met elke keuze die je maakt opsplitst. En de snaartheorie zegt dat er talloze andere dimensies zijn, waar de natuurwetten heel anders zijn dan bij ons. Van de allesomvattende oerknal tot het moeras van de snaartheorie, in dit boekje staat je een onvoorstelbare reis tot ver buiten je dagelijkse realiteit te wachten.
#16
Doelwit aarde
Over kosmische projectielen op ramkoers met onze planeet
2022
6 miljoen jaar geleden sloeg op aarde een meteoriet in met desastreuze gevolgen. Die catastrofale inslag leidde tot het uitsterven van vele diersoorten, waaronder de dinosauriërs. Hoe groot is de kans dat er binnenkort weer zo’n gigantisch kosmisch projectiel onze kant op komt? En wat kunnen we ertegen doen als we zo’n krachtpatser signaleren?
Over deze vragen buigt sterrenkundeschrijver Govert Schilling zich in Doelwit aarde. Hij brengt in kaart wat ons allemaal boven het hoofd hangt, hoe we deze projectielen op tijd aan kunnen zien komen en of we ze wellicht af kunnen buigen of op kunnen blazen. Hij vertelt over de kosmische aanvaringen waar de aarde in het verleden mee te maken heeft gehad en de indrukwekkende kraters die ons hieraan herinneren. Onze planeet is een schietschijf, maar dat heeft ook positieve kanten: zonder al deze kosmische botsingen was hier waarschijnlijk nooit leven ontstaan.
#17
Machtige krachten
2022
Krachten lijken de normaalste zaak van de wereld. Door de zwaartekracht val je richting de aarde, dankzij magnetisme blijft een magneet op de koelkast plakken. Maar als je er wat dieper over nadenkt, komen de vragen. Hoe kan het dat het ene voorwerp een kracht uitoefent op een ander voorwerp, zonder dat ze elkaar aanraken? Waarom zijn sommige krachten aantrekkend en sommige afstotend? Zijn er piepkleine deeltjes die krachten kunnen overbrengen? Waarom word je in de zweefmolen naar buiten geslingerd? Over deze vragen buigt wetenschapsschrijver Martijn van Calmthout zich in Machtige krachten . Hij voert je van alledaagse vragen tot spannende theorieën over het onzichtbare cement van het universum.
#18
Spookdeeltjes
2022
Elke seconde vliegen er zo’n honderd miljard neutrino´s door je duim. Deze spookachtige deeltjes zijn heel moeilijk te detecteren. Wil je een glimp van ze opvangen, dan heb je megalomane experimenten nodig met bijvoorbeeld detectoren in het zuidpoolijs of op de bodem van de zee. In Spookdeeltjes vertelt wetenschapsjournalist Dorine Schenk waarom natuurkundigen zo hard naar neutrino’s speuren – ze kunnen grote raadsels uit de natuurkunde oplossen. Bijvoorbeeld de vraag waarom er wel materie maar geen antimaterie is in het heelal, of waarom 85 % van het heelal uit donkere materie bestaat.
#19
Gaten in het heelal
Een duik in zwarte gaten, witte gaten en wormgaten
2023
Zwarte gaten slokken alles op wat ze te pakken kunnen krijgen. In Gaten in het heelal geeft Ans Hekkenberg een cursus over deze kosmische veelvraten. Wat zijn zwarte gaten eigenlijk? Kun je ze ongedeerd binnenglippen? En kun je een zwart gat leegschudden? Ook komen mysteries en paradoxen aan bod. Hoe kan een gat bijvoorbeeld verdampen? En waarom denken natuurkundigen dat zwarte gaten hologrammen zijn?
Naast zwarte gaten staan ook hun nog mysterieuzere familieleden op het microscopische oergaten, witte gaten die materie uitbraken en wormgaten die uithoeken van het heelal met elkaar verbinden. Bestaan deze vreemde gatenvarianten echt? En zullen we ze ooit gebruiken om het heelal door te racen?
Met dit boekje neem je een diepe duik in de gaten in het heelal – een onderwerp dat je nooit meer zal loslaten.
Authors
Govert Schilling
Author · 16 books
Govert Schilling is freelance wetenschapsjournalist en publicist. Hij schrijft over sterrenkunde en ruimteonderzoek voor kranten en tijdschriften in binnen- en buitenland, o.a. voor de Volkskrant, Eos magazine, Science, New Scientist, Sky & Telescope en BBC Sky at Night. Hij publiceerde tientallen boeken over uiteenlopende sterrenkundige onderwerpen, waarvan sommige zijn vertaald, o.a. in het Engels, Duits en Chinees. Regelmatig geeft hij op radio en tv toelichting op ontwikkelingen in de astronomie. Daarnaast verzorgt hij publiekslezingen en cursussen, en is hij eindredacteur van de populaire website allesoversterrenkunde.nl. Govert is autodidact op het gebied van de astronomie en de journalistiek. Hij was jarenlang actief in de Jongerenwerkgroep (JWG) voor sterrenkunde, was van 1980 tot 1987 hoofdredacteur van het sterrenkundig tijdschrift Zenit, en was tot 1998 werkzaam als programmaleider bij het Artis Planetarium in Amsterdam. Voor zijn werk op het gebied van de popularisering van de sterrenkunde ontving Govert diverse prijzen en onderscheidingen, waaronder de Simon Stevin-kijker van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde KNVWS (1989, samen met astronaut Wubbo Ockels), de Eureka-oeuvreprijs van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO (2002) en de David N. Schramm Award van de High-Energy Astrophysics Division van de American Astronomical Society (2014). In 2007 werd planetoïde (10986) Govert naar hem genoemd door de Internationale Astronomische Unie (IAU); in 2021 is hij benoemd tot erelid van deze organisatie. Govert Schilling is getrouwd, heeft een zoon en een dochter, en woont in Amersfoort.
George van Hal
Author · 4 books
George van Hal (1980) is sterrenkundige, sciencefictionfan en wetenschapsredacteur bij de Volkskrant. Hij spreekt regelmatig op radio, televisie en in publiekslezingen over wetenschap.
